Paeonia L. piwonia gatunki bylinowe (zielne)

Paeonia  L. piwonia gatunki bylinowe (zielne)

Bylina korzeniowa występująca w północnej Afryce, południowej Europie, Azji Mniejszej, Kaukazie i na Zakaukazie, centralnej i wschodniej Azji oraz na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej w rejonach o klimacie umiarkowanym. Znanych jest kilkadziesiąt gatunków zielnych. Badanie genetyczne wykazały, że większość gatunków to naturalne, płodne mieszańce. Wciąż odkrywane są nowe taksony w przyrodzie. Wiele form rodzicielskich wymarło w środowisku naturalnym pozostawiając po sobie jedynie potomstwo w postaci mieszańców. Piwonie bylinowe są bardzo zróżnicowane pod względem siły wzrostu. Osiągają od 10cm do 200cm wysokości. Istnieje duża zmienność wyglądu liści, zarówno w zakresie formy jak i ich barwy. Kwiaty zbudowane są z kielicha i korony. Kielich składa się z 3-5-7 skórzastych, zielonych, dachówkowato zachodzących na siebie  działek. Korona zaś z 5-10-13 siedzących, barwnych płatków. Paleta kolorów płatków jest dosyć szeroka, w obrębie jednego gatunku występuje kilka wariantów barwnych. Kwiaty mogą być białe, żółte, cytrynowe, różowe, czerwone, bordowe, brązowe, czekoladowe często zdarzają się formy o kilku barwach na płatkach korony. Posiadają w kwiecie od 130 do 240 pręcików oraz niezrośnięte słupkowie złożone zazwyczaj z 3 do 5 owocolistków. Zdecydowana większość gatunków ma kwiaty pojedyncze, jednak występują też formy o większej liczbie płatków. Formy pełnokwiatowe są pozbawione pręcików ale zachowały słupkowie. Kwitnienie przypada w okresie od końca kwietnia do końca czerwca. Kiedy występują gorące i suche lato część nadziemna zasycha i zamiera a karpa korzeniowa wchodzi we wcześniejszy okres spoczynku. Fizjologiczna pora zamierania części nadziemnej przypada na wczesną jesień.

Piwonie doskonale udają się na glebach zasobnych w składniki pokarmowe o odczynie oscylującym w granicy obojętnego. Preferują podłoże mineralne bogate w próchnicę, głęboko uprawione, z uwagi na szeroki system korzeniowy złożony z grubych, marchwiastych korzeni. Szkodliwy jest dla nich wysoki poziom wód gruntowych, szczególnie na glebach organicznych i gliniastych. Na glebach piaszczystych starannie uprawianych też dają dobre wyniki ale wymagają nieco więcej troski. Rabata powinna mieć wystawę słoneczną, choć i w lekkim półcieniu piwonie udają się, kwitną słabiej ale takie stanowisko opóźnia ich kwitnienie jednocześnie wydłużając je. Sadząc piwonie należy unikać bliskiego sąsiedztwa drzew i krzewów, gdyż wpływa ono niekorzystnie na wzrost i żywotność roślin. Karpy piwonii są długowiecznie i na dobrze dobranym stanowisku mogą rosnąć nawet kilkadziesiąt lat. Przygotowując stanowisko pod rośliny warto kopać głębokie doły a ich spód zaprawiać żyzną, kompostową ziemią. Optymalną porą na sadzenie karp kopanych z gruntu jest wrzesień i październik. Kupując sadzonki należy zwracać uwagę na kilka rzeczy. Korzenie powinny być jędrne i bez uszkodzeń mechanicznych, na karpie powinny być minimum 2-3 oczka a cała sadzonka powinna mieć typowy dla piwonii zapach wolny od woni zgnilizny. W okresie wiosennym możemy nabyć piwonie doniczkowane. Producenci kopią karpy jesienią poprzedniego roku, dzielą na poszczególne sadzonki i przechowują w chłodni. Wczesną wiosną są one sadzone do dość dużych doniczek o objętości minimum 3 litrów w organicznym podłożu wolnym od patogenów chorobotwórczych. Przy zakupie tego typu sadzonek należy zwrócić uwagę na to aby nasady pędów były zdrowe bez oznak zgnilizny. Sadzonki na miejscu docelowym sadzimy tak aby szczyt oczek na karpach korzeniowych był 2-3cm pod powierzchnią ziemi w przypadku sadzonek kopanych i równo z powierzchnią ziemi w doniczce w przypadku tych doniczkowanych.  Piwonie są roślinami dosyć żarłocznymi z uwagi na dużą masę zieloną jaką tworzą i rozbudowany system korzeniowy. W kolejnych latach warto jest je więc nawozić jesienią kompostem lub przekompostowanym obornikiem lub wiosną wieloskładnikowymi nawozami mineralnymi. W pierwszym sezonie po posadzeniu możemy podlewać rośliny w granicach rozsądku, w kolejnych latach jednie w okresach długotrwałej suszy. Literatura fachowa nie zaleca ściółkowania ziemi wokół roślin z uwagi na możliwość występowania  chorób grzybowych nasady pędów.  W naszych ogrodach jest okrywa złożona z warstwy 5-10cm kory, kompostu korowego oraz zrębek drzewnych a mimo to rośliny mają się świetnie. Aby zapobiec występowaniu wspomnianych wcześniej chorób należy co roku w listopadzie podlać rośliny roztworem fungicydu stosowanego do zaprawienia cebul, bulw i kłączy.

Nowe rośliny posadzone w naszych ogrodach nie zawsze w pierwszym roku uprawy kwitną a samo pierwsze kwitnienie nie w pełni oddaje cechy danej odmiany. Często bywa, że kwiat ma nieco inne wybarwienie i wielkość jak wzorzec odmiany. Czasami, w przypadku odmian pełnych, półpełnych i anemonowych, mniej płatków. Należy więc uzbroić się w cierpliwość i poczekać na właściwe, typowe dla danej odmiany kwiaty. Oczywiście jeżeli kwiat ma zupełnie inny kolor i formę kwiatu niż oczekiwany sadzonka była pomylona przy sprzedaży. Kilkadziesiąt gatunków w toku hodowli wydało kilka tysięcy odmian ogrodowych. Piwonie od wieków były cenionymi bylinami w ogrodach. Początkowo w Chinach i Japonii. Wraz z otwarciem się tych krajów na świat zagościły w ogrodach Europy i Ameryki Północnej. Wiele państw może poszczycić się odmianami wyhodowanymi na swoim terenie. Do krajów tradycyjnie łączonych z wielowiekową hodowlą i uprawą tych roślin należą Chiny i Japonia. Wiele oryginalnych odmian zostało wyhodowanych na terenie byłego ZSRR, Polski, Niemiec, Danii, Wielkiej Brytanii, Francji, USA i Kanady. Paradoksalnie odmiany powstałe u naszych wschodnich sąsiadów są w Polsce najmniej znane ale dosyć popularne i dostępne w szkółkach na zachodzie a walorami dekoracyjnymi nie ustępują swoim rówieśniczkom z innych krajów. Podobnie nasze polskie odmiany cieszą sie na zachodzie uznaniem i od wielu lat są obecne w ofertach szkółek specjalistycznych. Odmiany uprawne często mają bardzo skomplikowane pochodzenie, będąc wielokrotnymi mieszańcami. Ulistnienie odmian jest jeszcze bardziej zróżnicowane, jak w przypadku gatunków botanicznych, z uwagi na prace hodowlane. Znanych jest kilka odmian o ozdobnych, żółtawych liściach. Prace hodowlane doprowadziły do powstania form o różnorodnych liściach. Wprawne oko kolekcjonera potrafi stwierdzić jakie gatunki uczestniczyły w krzyżowaniach. Częścią rośliny, która budzi najwięcej pozytywnych emocji, są kwiaty. Wielowiekowa hodowla wzbogaciła różnorodność form i odcieni kwiatów. Dawniej dzielono formy kwiatów w następujący sposób: kwiaty pojedyncze, w typie japońskim, anemonowe, półpełne i pełne. W ostatnich kilkunastu latach powstały kwiaty o nieznanych dotąd formach. Nasze ogrody zaczęły zdobić piwonie o kwiatach kaktusowych i daliowych, pojawiły się też i takie o zredukowanych płatkach. Paleta barw odmian jest bogatsza niż u gatunków wyjściowych. Odmiany mają kwiaty białe, kremowe, cytrynowe, żółte, zielone, pomarańczowe, łososiowe, koralowe, czerwone, wrzosowe, różowe, wiśniowe, karmazynowe, bordowe, czekoladowe, dwubarwne i wielobarwne, smugowane, nakrapiane, z obwódkami płatków. Nowe odmiany charakteryzują się sztywnymi, wzniesionymi pędami, odpornymi na wyleganie.